Lukt het om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C.? Waarschijnlijk niet, meent Samar Khanna, Environmental Economist bij Schroders. Het gevolg: ernstiger en meer frequente fysieke risico’s slaan sneller toe dan verwacht.

De klimaatcrisis is niet alleen een dreiging, maar een realiteit die zich snel ontvouwt. De wetenschap waarschuwt al lang dat de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt moet worden om te voorkomen dat het klimaat kantelt en om de ergste gevolgen van klimaatverandering af te wenden. Toch schetsen de gegevens van 2023 een angstaanjagend beeld: het was het warmste jaar ooit, en met een aanzienlijke marge. Het wordt steeds duidelijker dat de uitstoot tegen 2030 met ongeveer 43% verminderd moeten worden om de opwarming van de aarde tot 1,5 °C te beperken. Dat is niet alleen een doel voor milieuduurzaamheid, maar ook een cruciale factor voor het behoud van de stabiliteit op de financiële markten.

Naarmate de kloof tussen de klimaatwetenschap en de klimaatscenario’s van de financiële instellingen toeneemt, groeit de onderschatting van de risico’s van klimaatverandering. Dat heeft grote gevolgen voor de wereldwijde financiële markten.

De escalerende fysieke risico’s van de verslechterende klimaatverandering:

• Miljarden kostende klimaatrampen nemen toe
• Natuurrampen zetten de verzekeringssector onder druk.
• De droogte en El Niño zorgen voor een dalende voedselproductie en hogere voedselprijzen.
• Ernstige droogteperiodes verstoren de cruciale handelsroutes (Rijn, Panamakanaal)

De gevolgen voor de beleggers

Een verhoogde volatiliteit. De financiële markten zullen sneller dan verwacht een verhoogde volatiliteit ervaren door: 

• Een ongeordende transitie: Vertraagde actie op het gebied van klimaatverandering betekent dat het wereldwijde systeem een transformatie nodig heeft om de uitstoot tegen 2030 met 43% te verminderen. De omvang en het tempo van de overgang die nodig is om de opwarming te beperken tot 1,5 °C zal verstorend, duur en rommelig zijn (UNFCCC). 
• Ernstigere en frequentere fysieke risico’s die een abrupte beleidsverandering noodzakelijk maken: Gezien de trage vooruitgang naar een CO2-arme wereld, de versnelling van de klimaatverandering en ontoereikende koolstofbudgetten om de opwarming te beperken tot 1,5 °C, is de kans groter dat het mondiale systeem (en de financiële instellingen) eerder met grotere fysieke risico’s te maken krijgt.

Voorbereiden op een warmere wereld: aanpassen wordt net zo belangrijk als beperken.

De banken profiteren van nieuwe inkomstenstromen door de groene transitie. 

De banken in de eurozone verrekenen de klimaatrisico’s in hun kredietbeleid.

Waarom het noodzakelijk is om de opwarming tot 1,5°C te beperken

Het risico op het veroorzaken van omslagpunten in het klimaat is aanzienlijk groter als de aarde opwarmt tot een langetermijngemiddelde van 1,5°C ten opzichte van het pre-industriële niveau. 

Klimaatkantelpunten zijn kritische drempels die, eenmaal overschreden, zelfversterkende feefbackloops creëren die onomkeerbaar zijn. Ze verhinderen de “stabilisatie van het klimaat bij gemiddelde temperatuurstijgingen en kunnen een voortdurende opwarming veroorzaken, zelfs als de menselijke emissies worden verminderd. (Steffen, Rockstrom; 2018). Met andere woorden, de aarde zal overgaan van zelfregulerend naar zelfverhittend. De menselijke inspanningen om temperatuurstijgingen voorbij dit punt te beperken zijn beperkt.

Door de onderlinge afhankelijkheid tussen verschillende klimaatsystemen kan het overschrijden van een omslagpunt in één klimaatsysteem de kans op het overschrijden van omslagpunten van andere klimaatsystemen vergroten. Dit leidt tot een cascade-effect dat het systeem in een aanzienlijk hetere toestand zou duwen (OESO).

Klimaatwetenschappers hebben toenemende cascade-risico’s vastgesteld bij de huidige gemiddelde langetermijntemperaturen op aarde van 1,2°C. De ijskap van West-Antarctica en Groenland is aanzienlijk gedestabiliseerd. Volgens de British Antarctic Survey verminderen de verdwijnende helderwitte ijskappen het vermogen van de aarde om de energie van de zon terug de ruimte in te reflecteren. Hoe meer ijskappen er smelten, des te meer warmte de donkere watermassa’s absorberen. 

Deze snel smeltende ijskappen vertragen op hun beurt de oceaancirculatie – ook bekend als de Golfstroom. Dat is een systeem dat water in de Atlantische Oceaan laat circuleren. Het brengt warm water naar het noorden en koud water naar het zuiden. De huidige stroming van de Golfstroom is de zwakste van jongste 1600 jaar, waardoor de voedselproductie afneemt (OESO) en het Amazonewoud wordt gedestabiliseerd.

Het terugdringen van de koolstofuitstoot met 43% tegen 2030 is een cruciale tussentijdse mijlpaal op weg naar netto nul tegen 2050. Daardoor wordt de temperatuurstijging tot 1,5°C beperkt, worden omslagpunten vermeden en de ergste gevolgen van de klimaatverandering afgewend.

Lees ook The heat is on: How investors are underestimating physical risks of climate change, door Samar Khanna, Environmental Economist bij Schroders.